Yalan söyleyen bir çocukla nasıl başedebilirim
Değerli Anne - Babalar;
Velilerimizle yaptığımız görüşmelerde, zaman zaman “Çocuğum bana
yalan söylüyor. Ne yapacağımı bilemiyorum.”, “Ödevi olduğu halde ödevim
yok diyor.”, “Sınav sonuçlarını benden saklıyor.” gibi ifadelerle
karşılaşıyoruz. Çocukların yalan söylemelerinin çeşitli nedenleri
vardır. Çocukların neden yalan söylediklerini anlarsak, ortaya
çıkabilecek bazı durumları sakinlikle ve sağduyuyla karşılamamız daha
kolay olacaktır.
ÇOCUKLAR NEDEN YALAN SÖYLERLER?
- Cezadan Kurtulmak İçin: İnsanların her yaşta kendini korumak amacıyla
yalan söyledikleri görülmektedir. Anne babalar çocuklarına genellikle
“Beni vazoyu kırmadan çok yalan söylemen üzüyor.” deseler de, çocuklar
anne- babalarının söylediklerine pek güvenmezler. Bu nedenle öncelikle
istenmeyen davranışın sonucunda verdiğiniz cezaları gözden geçirmeniz
gerekmektedir. Bu cezalar ağırsa, çocuğun yalan söylemesi kaçınılmazdır.
- Övünmek İçin: Çocuklar arkadaşlarını veya diğer insanları etkilemek,
sosyal statü kazanmak için övünmek gerektiğine inanırlar ve yalan
söylerler. Örneğin, sınıf arkadaşlarına yurt dışına gittiklerini,
televizyon yıldızlarıyla ya da sporcularla tanıştıklarını söylerler.
Çocuğun böyle bir eğilimi varsa, benlik saygısını yükseltmesine yardımcı
olmak ve onun iyi, özel ve kendine özgü olduğunu göstermesinin
yollarını aramak gereklidir.
- Utanmamak İçin: Çocuklar yaşları büyüdükçe, özellikle arkadaşlarının
önünde utanmamak için yalan söylerler. Onun sosyal becerilerini ve
benlik saygısını geliştirmek ve kimsenin hatasız, kusursuz olamayacağını
anlatmak gereklidir.
- Bilgi Saklamak İçin: Çocuklar arkadaşının yada kardeşinin yaptığı
hatalı bir davranışı otoriteden saklamak için yalan söyleyebilir.
Çocuğunuzla karşılıklı güven ilişkisi oluşturursanız arkadaşlarının
yaptığı hataları sizinle paylaşacaktır.
- Kazançlı Duruma Geçmek İçin: Çocuklar bazen başka yollarla
alamadıklarını yalan söyleyerek elde etmek isterler. Çocuğunuza
istediklerini elde etmesine yardımcı olacak başka yolları göstermeniz ve
sorun çözme yöntemleri açısından ona yardımcı olmanız gereklidir.
- Kurallara Uymadığını Gizlemek İçin: Çocuklar kurallara uymakta
zorlanırlarsa, yalan söylemeye başlayabilirler. Bu nedenle, kuralları
çocuğunuzla birlikte koyun. Bu kurallara neden uyulması gerektiği
konusunda onu ikna edin. İşbirliği oluşturamazsanız, cezalarla tehdit
ederseniz, çocuğunuz kuralları gerçek anlamda benimsemeden zorla
uygulayacaktır. Sizin olmadığınız ortamlarda ise, kuralları
çiğneyecektir.
- Sadakat İçin: Çocuklar arkadaşlarının başı dertte iken, onları
korumak amacıyla yalan söylerler. Biz yetişkinler ise, bir yandan
onların ispiyonculuk yapmalarını, bir yandan da ciddi bir şey olduğunda
bize arkadaşları ile ilgili bilgi vermelerini isteriz. Çocukları ikilem
içerisinde bırakırız. Çocuğa bu ikilemi yaşatmamak için, ondan bilgi
almak yerine, başka kaynaklardan bilgi alıp alamayacağınızı kontrol
edin.
- Güç Kazanmak İçin: Eğer çocuğunuz başkalarını parmağında oynatmak ve
güç kazanmak için yalan söylüyorsa, çocuğunuzu tanıyan diğer
yetişkinlerle konuşun ve görüşlerini alın. Çocuğunuzun böyle
davranmasını pekiştirip pekiştirmediğinizi veya bu konuda ona örnek olup
olmadığınızı kontrol edin.
- Bazı Sosyal Olaylardan Kaçınmak İçin: Birisi telefon açtığında
çocuğunuzdan evde olmadığınızı söylemesini istediğiniz oldu mu? Görmek
istemediğiniz birinden kaçamak için çeşitli bahaneler ileri sürdüğünüz
oldu mu? Büyüklerin bu türdeki beyaz yalanlarını gören çocuklar da
benzer yalanlar söylemeye başlayabilirler.
ÇOCUĞUMUN DÜRÜST DAVRANMADIĞINI ANLARSAM NASIL DAVRANMAM GEREKİR?
- Çocuğunuza “Neden Yaptın?” sorusunu sormayın. Gerçek nedenleri size
söylemek istemeyebilir. Kendisini savunmak zorunda bırakan sorular
sorduğunuzda ise (“Bunu yaptın mı?” gibi) yalan söyleyebilir.
- Aşırı tepki göstermeyin, kırıcı olmayın ve dayak atmayın. Olan
olmuştur. Bağırmanın, azarlamanın bir yararı olmayacaktır. 10’a kadar
sayın ve olaya sakin yaklaşın.
- Gerçeği dinlemezlik etmeyin. Eğer çocuğunuza “Hoş olmayan şeyleri
öğrenmek istemiyorum.” Mesajını verirseniz, onları yalan söylemeye
teşvik edebilirsiniz. Açık, kabullenici ve affedici tavırlar
sergilememiz gereklidir.
- Olayı hasır altı etmeyin. Sorunu ne büyütün, ne de küçültün. Ama
çocuğunuzun yalanlar söylemesi nedeniyle çevrenizden utanıp, olayı göz
ardı etmeyin.
- Çocuğunuzu sonsuza kadar damgalamayın. Adaletli ve kararlı davranın,
sonra da her şeyi unutun. Çocuğunuzun ömür boyu hatalı davranışının
sonuçlarına katlanması gerekmediğini unutmayın.
- Çocuğunuzu korumayın. Çocuğunuz dürüstlükten uzak davranışlar
sergilediğinde onu korumaya geçmeyin. Toplumun etkisinde kalıp suçu
başka birine atma yoluna gitmeyin.
- Çocuğunuza suçlu gibi davranmayın. Sorunu ele aldıktan sonra unutmaya çalışın. Onu aşağılamayın.
YAPMANIZ GEREKENLER
- Yalan söylemesine hiçbir zaman tolerans gösterilmeyeceğini açıkça
ifade edin. Aksi halde sonuçlarına katlanması gerektiğini açıklayın. Ne
gibi sonuçlarla karşılaşabileceğini örneklerle anlatın. (Karşılıklı
güvenin yok olacağı, ilişkinin bozulacağı, saygının azalacağı,
popülaritenin kaybolacağı, yalan söyleyenin küçüleceği, yalan söyleyenin
incineceği .. gibi.)
- Gereken cezayı verdikten sonra olumlu davranmaya devam edin.
Çocuğunuza onu sevdiğinizi, onunla bu nedenle bu kadar ilgilendiğinizi
gösterin.
- Çocuğunuzun neden yalan söylediğini anlamaya çalışın. Şartları öğrendiğinizde, olaya yaklaşımınız daha doğru olacaktır.
- Çocuğunuzun yaşını ve olgun olup olmadığını dikkate alın. Üç
yaşındaki bir çocuğun oyuncağını kırınca korkudan söylediği yalanla,
genç bir delikanlının şehir dışına, izinsiz gitmesi ve nerede olduğu
konusunda yalanlar söylemesi arasında fark vardır.
- Çocuğunuzun suçluluk duygusundan kurtulmasına yardımcı olun. Çünkü
yalan söylerken yakalandığında veya cezalandırıldığında kendini suçlu
hissetmesi normaldir. Kardeşinin, arkadaşının ya da öğretmeninin onu
affetmesi gerekiyorsa, bunun için ona yardımcı olun.
- Çocuğunuzu gözetim altında tutun. Ama asla suçluymuş gibi davranmayın.
- Acımasız cezalardan uzak durun. Ağır cezalardan korkan çocuk, kendini korumak amacıyla yalana başvurabilecektir.
- Evinizde dürüstlüğü öğretmeyi amaçlayın. Dürüst davrandıklarında
onları övün. Dürüstlük konusunda hikayeler anlatın. (Para bulup sahibini
aramak ... gibi)
- Çocuklarınıza dürüstlük konusunda örnek olun. İnsanlar zaman zaman
abartmalara ve beyaz yalanlara başvurmaktadır. Ama özellikle kendi beyaz
yalanlarınıza ve çocuğunuzun bunları nasıl algıladığına dikkat edin.
Çünkü yapılan hatayı inkar etmek, çocuğunuzdan arayan olursa evde
olmadığınızı söylemesini istemek, çocuğunuza doğruyu saptırmanın normal
olduğu mesajını verecektir.
Değerli Anne – Babalar,
Çocukların dürüstlük anlayışını geliştirmeleri için zamana ve
ailelerin desteğine ihtiyaçları olduğunu unutmamalıyız. Bu nedenle anne –
baba olarak onun gelecekte dürüst olmasına yönelik önlemleri geç
olmadan almalıyız.
Sevgilerle,
Özel Yıldız Koleji
Rehberlik Servisi